Студэнт_кі часта сутыкаюцца з прыгнётам ад адміністрацыі ўніверсітэту з-за іх палітычных поглядаў, гендэрнай ці сэксуальнай ідэнтычнасці, знешняга выгляду. Гэта ўразлівая група, праблемы якой патрабуюць пільнай увагі і агалоскі. Рэпрэсіі супраць беларускага студэнцтва і выкладчы_ц, якія нязгодныя з палітыкай беларускіх уладаў, не спыняюцца і толькі пагаршаюць і становішча беларускай акадэміі. Задзіночанне беларускіх студэнтаў (далей ― ЗБС) падрыхтавала справаздачу пра дыскрымінацыю і выпадкі пераследу студэнта_к ў 2022 годзе. Пераказваем асноўныя тэзісы справаздачы ў нашым матэрыяле.
Поўныя вынікі даследаванняя![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Zaderzhaniya.png)
За што затрымлівалі студэнта_к у 2022 годзе?
Пратэснай актыўнасці ў беларускіх універсітэтах зараз амаль не існуе, але ўлады працягваюць помсціць актыўнаму студэнцтву за ўдзел у паслявыбарчых пратэстах.ЗБС апісвае асобныя выпадкі затрыманняў. Часцей за ўсё студэнта_к затрымлівалі за ўдзел у пратэстах па «народным» артыкуле 342 Крымінальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь («Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх»). Сярод доказаў вінаватасці супрацоўні_цы следчага камітэту выстаўляюць фотаздымкі з удзелаў у пратэстах, якія яны знаходзяць у тэлефонах затрыманых. Часта затрыманым па дадзеным артыкуле прысуджаюць некалькі гадоў «хатняй хіміі» альбо «хіміі» з накіраваннем у папраўчую ўстанову.
Іншай формай пакарання з’яўляюцца так званыя «пакаяльныя відэа», дзе затрыманых прымушаюць сведчыць супраць сябе і распавядаць падрабязнасці іх удзелу ў пратэстах. Вядомы выпадак, калі дзяўчыну вымусілі зняцца ў такім відэа з-за яе прысутнасці ў чаце Беларускіх Студэнта_к за Свабоду (БСС) ― незалежнай ініцыятывы, якая займаецца нефармальнай адукацыяй. Іншага студэнта вымусілі прызнавацца на камеру ва ўдзеле ў апазіцыйным плане «Перамога».
Самыя вялікія выракі сярод студэнцкай супольнасці былі вынесеныя студэнт_кам Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэту (далей ― ЕГУ) Марфе Рабковай і Акіхіры Гаеўскаму-Ханадзе за іх дзейнасць у Праваабарончым цэнтры «Вясна». Ім прысудзілі 15 і 16 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. У дадатак, з іх вырашылі спагнаць штраф па 22400 рублёў з чалавека.
Прымусовая выплата штрафаў ― частая форма пакарання ў дадатак да зняволення. Напрыклад, з затрыманай студэнткі ЕГУ Соф’і Сапегі спагналі 167,5 тысячы беларускіх рублёў і пошліну ў памеры 7,5 тысячы рублёў.
![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Vopros.png)
Не толькі затрыманні. Як яшчэ рэпрэсуюць студэнцкую супольнасць?
Яшчэ адна распаўсюджаная рэпрэсіўная практыка ― прызнанне сацсетак розных студэнцкіх ініцыятываў «экстрэмісцкімі» . Вырабніцтва і распаўсюджванне кантэнту ў такім выпадку лічыцца адміністрацыйным правапарушэннем.
Таксама студэнтаў_к прымушаюць ствараць «масоўку» на розных дзяржаўных мерапрыемствах. Моладзь зганялі на датэрміновае галасаванне падчас лютаўскага рэферэндуму 2022 году. У кастрычніку 2022 году Лукашэнка падпісаў распараджэнне па прымусовым накіраванні шкалярства і студэнцтва на сельскагаспадарчыя працы.
З-за пандэміі каранавіруса многія студэнт_кі медычных універсітэтаў былі вымушаныя працаваць у шпіталях з захварэўшымі праз недахоп кадраў.
Важнае новаўвядзенне ― змена ў Кодэксе аб Адукацыі. Цяпер студэнт_кі, якія прапускалі пары з-за адбывання адміністрацыйнага арышту могуць быць адлічаныя па рашэнні адміністрацыі ўніверсітэту.
Змены закранулі і адтэрміноўкі ад службы ў арміі. Быў прыняты закон, у адпаведнасці з якім моладзі, якая навучаецца за мяжой без дзяржаўнага накіравання, больш не будуць выдаваць адтэрміноўкі ад абавязковай службы ў войску.
У справаздачы ЗБС адзначае і пэўныя змены ў адукацыйным працэсе. З 2024 года зачыняецца Менскі інавацыйны ўніверсітэт. На факультэце журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту (далей ― БДУ) зачынілі спецыяльнасць «міжнародная журналістыка». Таксама Беларусь скасавала міжнароднае пагадненне з Польшчай аб узаемным прызнанні дыпломаў у сферы мастацтва. З-за павышэння коштаў на навучанне і закрыцця спецыяльнасцяў план прыёму ва ўніверсітэты быў скарочаны на 1.5 %.
![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Uvolneniya.png)
Чаму звальнялі выкладчыкаў_ц?
Вядома, што ад улады ва многія ўніверсітэты прыходзяць спісы «недабранадзейных» працаўні_ц, якіх універсітэт абавязаны звольніць. Выкладчы_цам з актыўнай пазіцыяй не працягваюць кантракты з-за іх удзелу ў паслявыбарчых пратэстах альбо падтрымцы сваіх студэнта_к. 13 содняў арышту прысудзілі выкладчыку БДУ за тое, што ён «у думках падтрымліваў пратэстоўцаў». Некаторыя з выкладчы_ц былі затрыманыя, пасля чаго іх звальнялі.
Звольненыя выкладчы_цы сведчаць пра вялікі недахоп кадраў ва ўніверсітэтах, з-за чаго якасць адукацыі істотна зніжаецца.![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Propaganda.png)
Прапаганда ва ўніверсітэтах
Прапаганда з’яўляецца адным са сродкаў запалохвання студэнта_к. Напярэдадні лютаўскага рэферэндуму са студэнт_камі ладзіліся прафілактычныя гутаркі, каб засцерагчы іх ад удзелу ў мітынгах. Студэнта_к прымушалі падпісваць дакументы з папярэджаннем аб адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці.
У дадатак Міністэрствам Адукацыі прымаюцца розныя пастановы аб ідэалагічна правільным выхаванні моладзі, якія рассылаюцца ва ўніверсітэты. Перад беларускім студэнцтвам часта выступаюць з лекцыямі прапагандыст_кі і супрацоўні_цы Міністэрства ўнутраных спраў Беларусі.
На пачатку апошняга навучальнага года Лукашэнка правёў чатырохгадзінны ўрок гісторыі для старшакласні_ц і студэнта_к, падчас якога адзін са студэнтаў задаў яму пытанні пра пратэсты 2020 года. У адказ Лукашэнка пачаў пагражаць студэнту перагледзець яго апошнюю здадзеную сэсію.
![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Agressiya.png)
Як паўплывала расейская агрэсія ва Украіне на рэпрэсіі супраць студэнцтва?
Студэнцкая супольнасць рашуча адрэагавала на пачатак поўнамаштабнай вайны ва Украіне. Студэнт_кі і выкладчы_цы выйшлі на пратэст супраць вайны да выбарчых участкаў (27 лютага 2022 года, праз тры дні пасля пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне, у Беларусі прайшоў рэферэндум па ўнясенні зменаў у Канстытуцыю). За мірныя пратэстныя сходы студэнт_кі былі затрыманыя. Некаторыя былі адлічаныя.
Студэнта_к затрымлівалі таксама за адпраўленыя відэа з перасоўваннем расейскай тэхнікі ў пэўныя тэлеграм-каналы. Вядомы выпадак, калі студэнт быў затрыманы па крымінальных артыкулах за жаданне ваяваць на баку Украіны. У кастрычніку студэнт Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэту атрымаў штраф у 320 рублёў і канфіскацыю тэлефона за малюнак узрыву Крымскага моста і абразу Лукашэнкі.
![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/Diskrim.png)
Дыскрымінацыя і падтрымка беларускіх студэнта_к за мяжой
ЗБС адзначае, што пачатак вайны моцна пагоршыў становішча беларускага студэнцтва замежжа. У Эстоніі студэнт_кі сутыкнуліся з адмовамі прыняць іх на навучанне. Выключэннем сталі толькі тыя, хто ўжо мелі дазволы на побыт у Еўразвязе.
У Чэхіі беларускія студэн_кі, якія навучаліся на тэхнічных спецыяльнасцях, былі вымушаныя змяніць кірунак альбо спыніць вучобу. Таксама краіна спыніла выдачу віз беларус_кам, з-за чаго навучанне для многіх стала проста немагчымым. Адзін з чэшскіх універсітэтаў блакаваў студэнцкія карткі сваім студэнт_кам-беларус_кам.
ЗБС адзначае шматлікія затрымкі ў выплатах стыпендый, што негатыўна ўплывае на становішча студэнта_к: для многіх гэта адзіная крыніца прыбытку.
Нягледзячы на асобныя выпадкі дыскрымінацыі, часта беларускай студэнцкай супольнасці ва ўніверсітэтах выказваюць словы падтрымкі і прапаноўваюць стыпендыі. Напрыклад, пацярпелыя ад рэпрэсій беларускія студэнт_кі, якія навучаюцца ва ўніверсітэтах Польшчы, Літвы, Чэхіі і Латвіі, могуць падацца на стыпендыю EU4Belarus.
![](https://theothersby.org/wp-content/uploads/2023/03/CHto-delat_1.png)
Што з гэтым усім рабіць?
ЗБС робіць высновы пра тое, што рэпрэсіі супраць студэнцтва і выкладчы_ц уплываюць не толькі на становішча маладых людзей, але і пагаршаюць якасць адукацыі. Студэнт_кі ўсё менш жадаюць вучыцца ў Беларусі і з’язджаюць за мяжу. Многія сутыкнуліся з палітычным пераследам, што таксама спрыяе адтоку насельніцтва з краіны. Ва ўніверсітэтах фіксуецца недабор па многіх спецыяльнасцях, кошт вышэйшай адукацыі расце.
ЗБС заклікае міжнародную супольнасць спрыяць паляпшэнню ўмоў адукацыі для беларускіх студэнта_к: адсочваць выпадкі дыскрымінацыі беларускага студэнцтва замежжа, ствараць стыпендыяльныя праграмы для рэпрэсаваных беларуса_к, спыняць візавыя баны для студэнта_к.
Сачыць за навінамі ад ЗБС можна на сайце, у Instagram і Telegram.
Фота: Pixabay, Miguel Á. Padriñán.