Калі мы ствараем грамадскую суполку — фізічную ці інфармацыйную прастору, мерапрыемства, калектыў — мы хочам стварыць суполку, камфортную для людзей. Разуменне камфорту не можа быць аднолькавым для ўсіх: у розных людзей ёсць свае асабістыя патрэбы і запыты. У гэтым артыкуле мы засяроджваемся на патрэбах менавіта нейраатыповых людзей і як стварыць інклюзіўную прастору для іх. Аднак гэта не адзіная група, чые патрэбы часта ігнаруюцца.
Больш інфармацыі аб стварэнні інклюзіўнай прасторы для розных уразлівых груп можна знайсці ў нашых рэкамендацыях «Як падрыхтаваць і правесці інклюзіўнае мерапрыемства».
Што ўвогуле значыць нейраатыповы?
Панятак нейраатыповасці датычыцца людзей, чыё неўралагічнае функцыянаванне адрозніваецца ад шырока распаўсюджаных чаканняў. Нейраатыповасць можа выяўляцца ў розным: успрыманне, увага, апрацоўка інфармацыі, камунікацыя, мазгавыя і рухальныя функцыі, мысленне, настрой, кагнітыўныя здольнасці і іншыя. Гэта збіральны тэрмін, які ўключае ў сябе людзей з рознымі нейраатыповымі станамі, такімі як ментальныя хваробы, сіндром дэфіцыту ўвагі і гіперактыўнасці (СДУГ), аўтыстычны спектр, сіндром Даўна, цэрэбральны параліч — і іншымі разнастайнымі неўралагічнымі адрозненнямі.
Каб зрабіць інклюзіўную прастору, дзе кожная асоба можа адчуваць сябе прыязнай і паважанай, патрэбна свядома і на сталай аснове над гэтым працаваць: прыслухоўвацца да патрэбаў асобных груп і людзей, дазнавацца і быць адкрытымі да крытыкі і прапаноў. Інклюзіўнасць не адбываецца раз і назаўжды — гэта працэс і праца. Але мы спадзяемся, што наш чэкліст будзе для вас базавай інструкцыяй і падтрымкай на шляху да стварэння інклюзіі.
Чэкліст ключавых фактараў, якія варта ўлічваць, ствараючы інклюзіўную прастору для нейраатыповых асоб.
Ясная камунікацыя:
- Выкарыстоўвайце зразумелую і кароткую мову, калі даеце інструкцыі або перадаеце інфармацыю.
- Выкарыстоўвайце візуальныя дапаможнікі, такія як графічны расклад.Графічны расклад — расклад працы, вучобы ці іншых мерапрыемстваў, дзе інфармацыя падаецца не толькі пісьмовай, але і візуальнай мовай. Напрыклад, у расклад дадаюць іконкі ці здымкі.
- Улічвайце розныя спосабы камунікацыі. Прапануйце альтэрнатыўныя формы: маўленчыя прылады, жэставую мову ці пісьмовую камунікацыю.
Для паглыблення ў тэму рэкамендуем таксама прачытаць артыкул «Ясная мова: навошта яна вашаму івэнту?»
Улічванне сэнсарных асаблівасцяў:
- Стварайце прастору, якая ўлічвае асаблівасці сэнсарнай інфармацыі: мінімізуйце лішні шум, яркае асвятленне або залішнія стымулы.
- Дадайце спецыяльнае ціхае месца, куды людзі могуць сысці, калі ім патрэбны перапынак ад перанасычэння сэнсарнай інфармацыяй.
Фізічная даступнасць:
- Забяспечце даступнасць будынкаў і памяшканняў для нейраатыповых людзей з абмежаванай рухомасцю або іншымі фізічнымі патрэбамі.
- Забяспечце адаптыўнае абсталяванне і інфраструктуру: пад’ёмнікі, пандусы, рэйкі і іншыя.
Адаптыўнае асяроддзе:
- Дадайце мажлівасць абраць опцыю спецыяльнага працоўнага абсталявання, мэблі і г.д. у адпаведнасці з патрэбамі канкрэтнай асобы.
- Дайце магчымасць для персаналізацыі працоўных месцаў або навучальных прастор.
- Будзьце гатовыя адаптавацца да індывідуальных патрэбаў, звязаных з раскладам мерапрыемства, навучання ці працы. Прадугледзьце опцыі гнуткага графіку, дазваляйце рабіць перапынкі і выкарыстоўваць альтэрнатыўныя метады навучання або працы.
Падтрымальная культура:
- Увядзіце ў вашай прасторы правілы недыскрымінацыі і ўзаемнай павагі. Зрабіце вашы каштоўнасці недыскрымінацыі і інклюзіі бачнымі для ўсіх удзельні_ц. Сур’ёзна стаўцеся да выпадкаў парушэння гэтых правіл. Не дапускайце мову варожасці і праявы мікраагрэсіі ў калектыве.
- Займайцеся адукацыяй і дапамагайце іншым даведацца больш аб розных нейраатыповых станах. Вы можаце арганізоўваць унутры вашай прасторы семінары, публічныя дыскусіі або інфармацыйныя кампаніі.
- Распрацуйце праграмы навучання, якія дапамогуць супрацоўні_цам развіць навыкі эмпатыі, разумення і адаптацыі да розных нейралагічных патрэбаў.
Супрацоўніцтва з супольнасцю:
- Супрацоўнічайце і кансультуйцеся з ініцыятывамі і арганізацыямі, якія абараняюць правы нейраатыповых людзей, каб атрымаць іх меркаванні і водгукі аб стварэнні інклюзіўнай прасторы.
- Уключайце нейраатыповых асоб у працэсы прыняцця рашэнняў. Давайце ім дзяліцца сваімі прапановамі і досведам.
Шторазовае ацэньванне і ўдасканаленне:
- Запытвайце водгукі нейраатыповых людзей аб праведзеных мерапрыемствах, каб пераканацца, што іх галасы пачуты і іх патрэбы на самай справе ўлічаны.
- Рэгулярна ацэньвайце эфектыўнасць вашых інклюзіўных мерапрыемстваў і працэдур. Дадавайце карэкціроўкі і паляпшэнні ў адпаведнасці са зваротнай сувяззю.
Што яшчэ важна памятаць
Важна яшчэ раз падкрэсліць, што для стварэння сапраўды інклюзіўнай прасторы для нейраатыповых людзей неабходна далучаць саміх нейраатыповых людзей. Трэба ўважліва слухаць і паважаць іх меркаванне. Разуменне і ўлік патрэбаў немагчымыя без прамога досведу нейраадрознення. Толькі нейраатыповыя асобы могуць па-сапраўднаму расказаць пра тое, якія адаптацыі і змены ў прасторы зробяць яе больш даступнай і камфортнай. Стварэнне інклюзіўнай прасторы — гэта бесперапынны працэс, які патрабуе адкрытасці, навучання і адаптацыі.
Таксама важна памятаць, што нейраатыповасць — шырокі тэрмін. Ён уключае ў сябе вельмі розных людзей, чые патрэбы адрозніваюцца адна ад адной. Таму інклюзіўнасці немагчыма дасягнуць пасля кансультацыі з адной нейраатыповай асобай. Вы павінны быць адкрыты да новых запытаў і парадаў, ініцыяваць магчымасць выказацца. Вам трэба будзе адаптавацца, зыходзячы з гэтых новых запытаў ад людзей з супольнасці.
Тэкст: Вікторыя Грабеннікава
Фота: Google DeepMind
